Woensdag dag 5- Auschwitz + Birkenbau

We werden om 5:00 uur gewekt door de buren. Zachtjes opstaan is onbekend bij ze. Ook vandaag weer klappende deuren en een schreeuwend kind.

Om 7:00 uur ging onze wekker. Douchen en op naar het station. We moesten door lopen de trein vertrok om 8:39 en het was al 8:15. Om half 9 stonden we op het station. Terwijl Jochem in de rij stond voor het loket, probeerde ik de ticketautomaat. Aangezien we enige haast hadden wouden we de tickets zo snel mogelijk in ons bezit hebben. Gisteravond had ik de reis al opgezocht op de tablet, waardoor het allemaal veel makkelijker ging dan vooraf gedacht. De tickets hadden we dus zo gekocht.

Het interieur van de trein zag eruit alsof we in de boot van mijn opa en oma zaten. Oude kussens als bank en een soort laminaat op de zijwand. De kleur bruin was sterk overheersend.

De trein reed weer bijzonder: hard optrekken en vol op de rem voor elk station (of zomaar als er weer iemand op het spoor staat). De rails maakte ook dit keer weer het geluid van een stijgende achtbaan, klaar voor de val.

In de trein hebben we vast wat gegeten en daarbij van het uitzicht genoten. Het gebied werd steeds bergachtiger. De trein heeft er in totaal 1 uur en 40 minuten over gedaan.

Vanaf het station Oswiecim zijn we gaan lopen. Je kon ook met een bus naar Auschwitz gebracht worden. Daar zagen wij het nut niet van in. Zo ver lag het nou ook weer niet van het station vandaan. We volgden de bordjes 'Museum Auschwitz'. Na een tijdje rechtdoor gelopen te hebben, zagen we geen bordjes meer langs de kant van de weg staan. Daarbij liepen er ook geen andere toeristen zover we konden kijken. Dit bracht ons aan het twijfelen, straks liepen we het hele dorp door de verkeerde kant op. We besloten daarom om terug te lopen naar het station op zoek naar een plattegrond van het dorp. Nadat we die hadden geïnspecteerd zijn we via de grote autoweg naar Auschwitz gelopen á 2km.

Bij aankomst stond er al een gigantische rij voor de entree. Voordat we door mochten moesten we eerst de rugzak afgeven. Omdat we al in de rij stonden en niet verder door mochten voordat de rugzak weg was, ben ik blijven staan. Zodat we niet weer opnieuw achteraan hoefden te sluiten. Ik had mijn handtas ook mee genomen met belangrijke spullen erin (de dingen die je niet op je hostel kamer wilt laten liggen zeul je de hele dag met je mee), deze propten we bij de rugzak in en werd ook afgegeven. Op internet stond dat grote tassen geweigerd werden bij de ingang, blijkbaar was mijn kleine handtas ook te groot voor de beveiliging.

Bij de kassa kochten we een studentenkaartje (€2,50 goedkoper dan een normaal kaartje; werkt dus ook als je al student-af bent en er niet te oud uitziet). We kregen een groene sticker met de tekst 'English' erop. Het meisje achter de kassa zei dat we die op ons shirt moesten plakken. We hebben dit wek gedaan, maar hadden er een behoorlijk dubbel gevoel bij. De gevangenen moesten bij aankomst een symbool op hun kleding naaien; geel met rode ster voor de Joden, Roze driehoek op de kop voor de homo's, de gedetineerden hadden een zwart symbool, politieke gevangen kregen een driehoek met de letter 'P' erin. En dan moeten wij als museum bezoekers een sticker opplakken met erop in welke taal je de rondleiding volgt??

Het voelde als een herhaling van de geschiedenis.

Na 45 minuten gewacht te hebben ging onze tour van start. De gids was een wat oudere vrouw. Ze vertelde interessant en serieus. Daarbij sprak ze - fieuw, weer iets zeldzaams in Polen - goed verstaanbaar Engels.

Allereerst liepen we door de poort 'ARBEIT MACHT FREI'. Het eerste aanzicht doet je keel toch wel even dichtslaan. Terwijl jij daar met je gids en groepje onder de poort door loopt, liepen er decennia geleden gevangen, moe, uitgehongerd, huilend en slepend met hun waardevolle bezittingen onder dezelfde boog door.

We liepen langs verschillende barakken. In barak 10 voerde Mengele zijn experimenten uit. De gids vertelde dat er aparte barakken waren voor vrouwen. Kinderen onder de 2 jaar mochten bij hun moeder blijven. De reden hiertoe was het geven van borstvoeding. Daarna waren ze oud genoeg om zelf te eten en gingen ze naar een apart gedeelte voor kinderen. De kinderen die er Arisch uitzagen (denk aan blonde haren en blauwe ogen) werden ter adoptie gesteld. De mensen waar ze papa en mama tegen moesten zeggen in vervolg waren Duitsers uit hoge kringen. Deze kinderen waren nog zo jong, dat zij hun biologische ouders niet meer konden herinneren. Wat ze tot perfect adoptiemateriaal maakte. Jaren na de Tweede Wereldoorlog werden de geadopteerde kinderen opgespoord en teruggehaald naar hun geboorteland. Op een enkele na belanden de teruggehaalde kinderen in een weeshuis en werden ze behandeld als schuldig aan de dood van hun ouders. De kinderen konden hun biologische ouders niet herinneren en daarbij hun geboorte taal ook niet. Ze vonden het vreselijk om bij hun (adoptie) ouders weggehaald te worden. In hun ogen waren dat gewoon hun ouders en snapten ze niet waarom ze weg moesten. De kinderen zagen Duitsland als hun geboorte land, spraken Duits en hadden een Duitse opvoeding gehad. Ze verbleven de jaren daarna eenzaam in een weeshuis. Ze hadden deze kinderen beter op moeten vangen bij binnenkomst van hun geboorte land. In mijn ogen zouden de geadopteerden waarvan er geen nabestaanden meer in leven zijn na de oorlog bij hun adoptieouders mogen blijven. Het belangrijkste is een veilige thuisbasis, liefde, goede verzorging en stabiliteit. Dit hebben ze abrupt verstoord door ze opnieuw uit hun veilige omgeving te trekken. De kinderen waarvan er nog wel familieleden leefden, werden herenigd. De andere kinderen gingen een eenzame, gehate, liefdeloze, uitzichtloze toekomst tegemoet, omdat ze te Duits waren geworden.

De gids vertelde dat er aparte barakken waren voor krijgsgevangenen. volgens het Verdrag van Genève mocht dit niet. Daarom hielden de Nazi's dit geheim voor de buitenwereld. De hoogste rang krijgsgevangene executeerden ze als eerste. Via Duitse rechters werd in een gebouw op het terrein snelrecht aangevraagd voor de berechting van de krijgsgevangenen. De krijgsgevangen werden voor alles wat de Nazi's uitkwam berecht, hier was geen wet voor. Naast het gebouw was een soort binnenplaatje met een muur. Voor deze muur werden de krijgsgevangenen doodgeschoten. De naziofficieren keken vanuit het gebouw op dit binnenhof. Langs een muur tegenover het gebouw stonden twee houten palen met een haak eraan. Hier werden krijgsgevangenen met hun armen omhoog met een stroef touw om hun polsen aan vast geknoopt.

In een ander gebouw vertelde de gids over de verschillende nationaliteiten van de gevangenen en in welke volgorde ze Auschwitz binnen kwamen. De eerste gevangenen die aankwamen in Auschwitz waren de politieke gevangen, daarna de misdadigers, de krijgsgevangen, de Roma, de Poolse Joden en uiteindelijk als laatste de Joden uit heel Europa.

Op de foto's kun je duidelijk zien dat de mensen veel persoonlijke spullen bij zich hadden. De nazi's beloofden vanalles, daardoor zagen de gevangenen de gruwelen die in Auschwitz verricht zijn niet vooraf aankomen. Voordat ze de gaskamers in werden geleid moesten ze al hun bezittingen afgeven en zich uitkleden. Dit deden ze dan ook met in het vooruitzicht een douche te krijgen. Ze hadden zelfs douchekoppen aan de muur gehangen om de mensen geen vermoedens in de hand te geven en om protest te vermijden. 2000 mensen gingen de kamer in. 20 minuten later waren de allemaal vergast. 2 uur lang moest de ruimte vervolgens gelucht worden, zodat de volgende stroom mensen het gas niet zouden ruiken en argwaan kregen.

Na de vergassing werden de korpsen kaalgeschoren en werden de tanden eruit getrokken. Dit gebeurde na de tijd, zodat er (opnieuw) geen verzet zou zijn. Zo waren de korpsen niet meer te identificeren. Later kregen de gevangen een nummer getatoeerd op hun linkerarm, omdat ze zoveel afvielen en lichamelijke veranderingen ondergaan dat ze niet meer herkenbaar waren vanaf de foto's die bij binnenkomst van ze was gemaakt. Het kwam vaak voor dat ze de crematie van alle vergaste mensen niet in op een dag redden. Nog nooit eerder in de geschiedenis zijn er op deze manier massamoorden gepleegd.

Voor de buitenwereld werd het dan ook goed geheimgehouden. Ze brachten naar buiten dat het werkkampen waren. En beloofden dat de mensen die er naar toe gestuurd werden, weer terug naar huis zouden keren naar hun geliefden. Als ze voldoende hard werk verricht hadden. Om dit geloofwaardig over te laten komen, hadden ze voor ieder land een ander systeem opgezet. Naar achter gebleven familie van het ene land lieten ze de gevangenen kaarten sturen met de tekst dat het goed met ze gaat ondanks het harde werken. Familieleden van uit een ander land afkomstige gevangen lieten ze overkomen om de vrouwen en kinderen te bezoeken. De mannen kregen ze niet te zien, die waren dan al vaak naar de gaskamers gebracht of werkten zo hard dat ze er te slecht uitzagen.

in weer een ander barak lagen persoonlijke spullen van de gevangenen. Achter het glas lagen hoge stapels persoonlijke bezittingen. Eerst kwamen we allemaal koffers tegen. Op de koffers stond het adres van de persoon aan wie de koffer toebehoorde. In de volgende kamer lagen keukenbenodigdheden, kinderkleding en kinderschoenen. De kamer daarna had een hoge stapel schoenen voor volwassenen. De stapel was zo hoog dat het plafond bereikt werd. Goede schoenen waren zeldzaam in het kamt. De gevangenen kregen houten schoenen die erg zwaar waren en ontstekingen veroorzaakten. Degenen die wel goede schoenen hadden sliepen ermee onder hun hoofd. Dit om diefstal tegen te gaan.

Auschwitz 1 was klein vergeleken met de andere kampen. Na het rondje door Auschwitz 1 met koptelefoon op (hierdoor konden we onze gids horen praten ook als ze buiten gezichtsafstand was), lieten we de koptelefoon achter en vertrokken we per bus naar Auschwitz 2 - Birkenbau.

Birkenbau was HUGE, veel groter dan we ons voor hadden gesteld. Er waren maar twee gebouwen die we konden bezichtigen. De rest van de tijd liepen we over het immens grote terrein. Toen we buiten stonden begon het keihard te regenen en onweren. De gids besloot haar verhaal binnen af te maken, zodat we niet allemaal nat zouden regenen. Niet iedereen had zich voorbereid op regenen met een poncho, ahum bijna iedereen had er eentje bij zich, behalve wij en nog een paar stomme Nederlanders die dachten dat het wel droog zou blijven vandaag. Soms vraag je je af waar ze die dingen toch ineens vandaan halen.

Het eerste barak waar we naar binnen gingen, was het slaapgedeelte. Breede stapelbedden stonden in rijen van twee langs de wand. De stapelbedden aren zo gemaakt dat ze schuin stonden. Dit was zo ontworpen zodat er ruimte was voor een stapelbed extra. In een ander barak zag je de toiletten die ze moesten gebruiken. Veelte weinig voor alle mensen die hier verbleven. Het waren geen wc-potten, maar gaten naast elkaar in het beton gezaagd. Hier hadden ze drie rijen van. In dit barak kwamen de bewakers niet vanwege de overheersende stank en ziektes. Aangezien de bewaking er geen voet binnen zette, maakten de gevangenen hier gebruik van. Zo gebruikten ze het barak om handel te drijven, sociale contacten te onderhouden en om feestdagen te vieren. Hier waren ze even weg uit alle ellende waar ze zich in verkeerden.

Via een oude weg liepen we langs het spoor naar de ruïne van de gaskamer (1). Hier was niet veel meer van over. De Duitsers hebben zelf twee gaskamers vernietigd met dynamiet aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. De gaskamer in het bos is door rebellen uit het kamp in brand gestoken. Dit deden ze toen de bouw bijna af was. Hun intentie was de stroom gevangenen naar de gaskamers te minderen. Naar mijn idee rook het er nog erg naar korpsen, toen we voor de ruïne stonden. Jochem rook dit nier. Hem viel de geur van mede toeristen op. Naast de ruïne staat een groot monument. Voor het monument liggen grafstenen. Voor elk gesproken taal van de gevangenen lag een steen. De steen had de tekst erop gegraveerd in die taal, met de Nederlandse in het midden.

Hier eindigde onze tour, langs het spoor liepen we de lange weg terug naar de hoofdingang. Tegenover de ingang was de oppikplaats van de bus terug naar Auschwitz 1. Net op tijd voor de storm losbrak stapten we op de bus. Binnen in Auschwitz 1 lag de rugzak nog. Die hebben we opgehaald en zijn richting het station gelopen toen het weer wat droger was. We waren nog niet op de helft of het begon te onweren. Na een paar druppels begon het te storten. We schuilden eerst onder een grote dikke boom. Op dit punt waren we al nat geregend, onder de boom bleven we ook niet droog. Aan de overkant van de straat spotte we een bushokje. Al rennend staken we de weg over, zeiknat kwamen we aan bij het hokje. Mijn shirt kon ik uitwringen. Pas toen het zachtjes regende zijn we weer verder doorgegaan.

Op het station aangekomen waren we allebei doorweekt, moe, koud en hadden we honger. De eerste trein naar Krakau vertrok pas over twee uur (om 18:40 uur). Dat gaf ons de tijd om op te drogen en warmer te worden. In het eettentje tegenover het station hebben we een broodje kebab gegeten. Het broodje smaakte - voor de Poolse cuisine - verrassend goed. De kebab was van kip, er zat rauwkost op het broodje en de knoflooksaus smaakte zacht en smeuïg.

De treinreis terug was koud, we kropen lekker tegen elkaar aan. het landschap was weer bergachtig. Dit keer lag ons uitzicht op het dal. Er viel dan ook veel te zien.

Het was een indrukwekkende dag. Ik vond het prettig om een gids bij ons te hebben in Auschwitz 1. Zij sprak op een interessante manier en vertelde extra dingen die niet op de bordjes te lezen was. Je kreeg zo het verhaal erachter te horen, een uitgebreide uitleg en veel extra's: bijvoorbeeld persoonlijke verhalen van mensen die Auschwitz hebben mee gemaakt. Dit was zowel van de gevangenen als van oud bewakers.

In het hostel zijn we gelijk onder de douche gestapt. Mijn voeten en benen waren bedenkt met modder. De rest van de avond hebben we onder de warme dekens door gebracht met een goed boek.